حضرت فاطمه(سلام الله علیها) استغفار می‌کنند: «فإنّی استغفرالله و لا أعود أبداً». مگر حضرت فاطمه کار اشتباهی کرده بودند که استغفار نمود؟

پیش از قضاوت درباره اصل صحت و درستی خبر و توجه به محتوای روایت، باید اصل روایت از نظر سند و محتوا مورد بررسی قرار گیرد.

1-سند:

شیخ صدوق در کتاب «الامالی» سند را این گونه آورده است:

حدثنا أحمد بن زیاد بن جعفر الهمدانی (رحمه الله)، قال: حدثنا عمرابن سهل بن إسماعیل الدینوری، قال: حدثنا زید بن إسماعیل الصائغ، قال : حدثنا معاویة بن هشام، عن سفیان، عن عبد الملک بن عمیر، عن خالد بن ربعی، قال:

در این سند به جز «احمد بن زیاد بن جعفر» که از اساتید و مشایخ شیخ صدوق و مورد ثقه و اطمینان هست  و نیز «سفیان» که بدون مشخصه آورده شده و نمیدانیم چه کسی است، بقیه راویان به جز «عبد الملک بن عمیر» در کتب رجال شیعه یادی از آنان نشده است. صاحب کتاب «مستدرکات علم رجال الحدیث» با تعبیر« لم یذکروه» از آنان یاد کرده است.  بنابراین به جز استاد شیخ صدوق بقیه راویان مورد ثقه و اطمینان نیستند و حدیث هم از درجه اعتبار ساقط است پس نباید با دیدن یک حدیث، قضاوت کرد و محتوای آن را جویا شد بلکه قبل از هر چیز، بررسی سند لازم است.

2- محتوا:

از مواردی که این محتوای روایت را با تردید و چالش روبرو می‌سازد، اینکه در تاریخ عصر نبوی (صلی الله علیه وآله) به جز رساندن پیام برائت از مشرکین و فتح مکه موردی نداریم که امیرمؤمنان آن هم برای انجام برخی از کارهایش به مکه آمده باشد و چند روز هم مانده باشد. نیز در آن ایام که مکه پر از مشرکین بوده این فقیر موحد چه کسی بوده که اینگونه برخداوند ابراز نیاز می‌کند آن هم با واسطه قرار دادن محمد وآل محمد؟! (در صورتی که هنوز بسیاری از معارف دینی روشن نشده بود)

در آن ایام امیرمومنان علی(علیه السلام)که به مدینه مهاجرت کرده بود چگونه صاحب باغ شده بود در تاریخ به جز فدک، باغی برای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) مشاهده نشده است.

همچنین با توجه به دیگر احادیث، اینگونه برخورد با مقام حضرت فاطمه(سلام الله علیها) سازگار نیست. از جمله آن احادیث: امام صادق(ع)فرمود: اگر امیرمؤمنان(ع) نبود که با فاطمه(س) ازدواج کند، از زمان حضرت آدم تا روز قیامت در روی زمین کسی یافت نمی‌شد که شایستگی همسری با فاطمه را داشته باشد.

امام صادق(ع) فرمود: علی و فاطمه دو دریای عمیق‌اند که هیچ یک بر دیگری ستم نکرده و از حد خود نمی‌گذرد.

بر اساس روایات فراوان از طرق شیعه و سنی، حضرت فاطمه(س) مصداق آیه «و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً و اسیراً»  است که برای رضای خدا سه روز پی در پی افطاری خود را به فقیر و اسیر و یتیم دادند و با آب، روزه را افطار کردند. 

بنابراین اگر چه این روایت از نظر سند و محتوا دارای مشکلی است اما به هر حال، گذشته از بررسی سندی و متنی روایت، چند نکته درباره استغفار حضرت زهر بر فرض درست بودن روایت به نظر می‌رسد که باید مورد توجه قرار داد:

1.حقیقت کار معصوم را یک فرد معصوم درک می‌کند و می‌فهمد که استغفار نشانه گناه و معصیت نیست و همیشه برای توبه و خطا نیست، بلکه صرف استغفار ذکر تعالی بخش و دارای آثاری چون اعتلای روح وتقرب به خداوند است.

2.استغفار بالاترین عبادت است. از آیه 19 سوره محمد استفاده شده است که بهترین عبادت، استغفار است. چنان که در روایت هم آمده است: «الاستغفار و قول لا اله الا الله، خیر العباده ؛ بهترین علم، توحید، و بهترین عبادت، استغفار است» و «الاستغفار درجه العلیین ؛ استغفار درجه بلند پایگان است».

3.استغفار همیشه برای درخواست آمرزش خطا و گناه نیست.

اشتباه انسانهای عادی و غیر معصوم این است که کار بزرگان را با کار خودشان می‌سنجند زیرا بیشتر اوقات هنگامی استغفار می‌کنند که خطا و گناهی از آنان سر زده باشد و با استغفار درخواست بخشش از گناه می‌کنند(رفع گناه) ولی استغفار انسانهای پاک به جهت وسعت وجودی و لطافت روحشان، درخواست دفع گناه است که مبادا آلوده به گناه شوند و این نوعی عبادت و بزرگترین عبادتها و اسباب تعالی معنوی است لذا نباید تصور شود که استغفار صرفاً برای توبه از گناه ومعاصی است.